Wat is dienend leiderschap echt? 

Dienend leiderschap betekent een radicale ommezwaai: van controle naar vertrouwen. Het gaat erom dat je je team en cliënten vooropstelt, keer op keer. Als jij denkt dat leiderschap draait om altijd zelf de antwoorden hebben, dan onderschat je de kracht van een goed functionerend team. Dit gaat om écht luisteren – niet af en toe knikken en weer doorgaan met je eigen plan – en om keuzes maken die soms schuren, maar broodnodig zijn.

Toen Robert K. Greenleaf zei: “Eerst dienen, dan leiden,” wist hij dat het niet vanzelf zou gaan. In de psychiatrie betekent het kiezen voor een cultuur waarin luisteren en empathie geen bijkomstigheden zijn, maar fundamenten van je succes. Het vormt de basis van een werkcultuur die inspireert én resultaten oplevert. Want wanneer je team groeit, zie je dat meteen terug in de zorg voor je patiënten.

De regiebehandelaar die het verschil maakt 

Als regiebehandelaar sta jij in het middelpunt. Ben je die leider die je team écht verder helpt? De zorg heeft meer nodig dan managers die regeltjes volgen en mensen tevreden houden. Het heeft leiders nodig die begrijpen dat betrokkenheid niet hetzelfde is als besluiteloosheid, en die durven te kiezen voor impact – ook als dat betekent dat je soms tegen de stroom in moet gaan.

In De Dienaar als Leider (2016) beschrijft Robert Greenleaf hoe dienend leiderschap de rollen van dienaar en leider samenbrengt. Hij benadrukt het belang van empathie, luisteren en vertrouwen als kernwaarden, en biedt hiermee een alternatief voor autoritaire en kille managementstijlen. Maar hoe breng je deze principes in de praktijk? Hier zijn de essentiële elementen van leiders die dienend willen leiden:

1. Luisteren: Niet alleen horen, maar echt begrijpen wat je team nodig heeft – inclusief wat onuitgesproken blijft. Dit vormt de basis van vertrouwen.
2. Empathie: Het is meer dan aardig zijn. Het is je team steunen, ook bij fouten. Empathie zorgt voor een veilige, moedige werkcultuur.
3. Gezondheid: Werk actief aan herstel en balans. Ondersteun je team niet alleen op professioneel, maar ook op persoonlijk vlak, en bouw veerkracht op.
4. Bewustzijn: Ken jezelf en je omgeving. Signaleer problemen vroeg en speel in op subtiele veranderingen binnen het team.
5. Overtuigingskracht: Gebruik geen macht, maar inspireer en overtuig door gedeelde waarden. 
6. Gemeenschap opbouwen: Verbind je teamleden en creëer een cultuur van samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheid.
7. Toewijding aan groei: Investeer in de ontwikkeling van je team. Bied kansen, stel uitdagingen en stimuleer continu leren.
8. Rentmeesterschap: Ga verantwoord om met middelen van je team – tijd, energie en geld – en zorg voor duurzame groei.
9. Vooruitziende blik: Denk vooruit, zie wat er aankomt en bereid je team voor op verandering.
10. Conceptualisatie: Houd het grotere plaatje voor ogen. Formuleer een inspirerende visie die verder gaat dan de dagelijkse praktijk.

Hoe zet je deze principes om in actie?

Theorie is mooi, maar het echte werk begint pas wanneer je die principes omarmt en toepast op de werkvloer. Dit is niet praten over luisteren, empathie en bewustzijn, maar actie ondernemen. Acties die direct effect hebben. Hier zijn concrete stappen die je nú kunt zetten om echt invloed uit te oefenen:

• Directe actie op personeelsbehoud: Zie je dat collega’s dreigen uit te vallen of de druk te hoog wordt? Regel extra ondersteuning, herverdeel de taken, schrap alles wat niet essentieel is – maar wacht niet af tot iemand instort. 
• Verander weerstand in betrokkenheid: Is er weerstand in je team? Laat het niet bij luisteren en moedig verandering aan. Organiseer een ‘oplossingsmarathon’, waarbij het hele team samenkomt om één dag intensief te werken aan de drie grootste knelpunten die zij ervaren. 
• Continu verbeteren van behandeltrajecten: Wacht niet op de zoveelste evaluatie. Geef je team carte blanche om behandelprocedures of administratieve stappen die geen direct effect op de kwaliteit hebben, te schrappen. Koppel daar direct een experiment aan: probeer een periode van drie maanden uit hoe het zonder die stappen gaat. Documenteer de effecten en deel de resultaten intern en extern. 
• Vermijd bureaucratische valkuilen: Het probleem van bureaucratie is dat het zichzelf in stand houdt. Stop de papierwinkel en voer een ‘bureaucratie-pauze’ in: één maand per jaar geen vergaderingen langer dan 30 minuten en beleidsstukken maximaal één pagina. 
• Laat niemand aanmodderen: Geef mensen die worstelen een mentor of buddy van buiten hun eigen afdeling om nieuwe inzichten te bieden.
• Trek je grenzen in werkdruk: Sta erop dat je team niet meer uren maakt dan gezond is. Stel een limiet aan het aantal werkuren per week en rooster automatisch compensatiedagen in bij overschrijding.